De keuze voor het ‘juiste’ verzet hangt af van je reisdoel(en), hoe sterk je zelf bent, gewicht van jou en je bagage, type fiets en natuurlijk het terrein waar je wilt fietsen.

Ben je van plan veel in de bergen te fietsen, kies dan tenminste het lichtste verzet mogelijk, zodat je genoeg versnellingen hebt om die hellingen te trotseren. Je verliest hierdoor wat aan de snelle/zware kant, maar voor de meeste vakantiefietsers is snelheid minder belangrijk. Maar wat is het juiste verzet? Zelf kies ik een verzet waarmee ik met een minimale snelheid en met een gemiddelde inspanning niet omval als het te steil wordt; met andere woorden: ik wil 3,5 tot 4 kilometer per uur kunnen fietsen met een omwenteling van 40 per minuut. Langzamer heeft geen zin, want dan val ik om! Heb je nu meer kracht in je benen, dan fiets je misschien met 60 omwentelingen per minuut die berg op en kun je makkelijker uit de voeten met een zwaarder verzet.

De formules

Vind je de formules niet belangrijk, skip dan meteen naar de tabellen onderaan het artikel, dan weet je precies waar je aan toe bent. 🙂

Niet alleen het verzet bepaalt je minimale snelheid, wielomtrek telt ook mee. Hierbij geldt dat  hoe groter de omtrek van de wielen is, hoe meer afstand je per omwenteling aflegt, maar ook hoe zwaarder het fietst. Hieronder een voorbeeld:

Gegevens fiets en rijder:

• wielomtrek = 2280 (vast gegeven bij een 28″ wiel met 50mm band / 50-622 ETRTO)
• voortandwiel = 26 tanden (je kleinste blad voor bij een derailleur)
• achtertandwiel = 36 tanden (je grootste blad achter bij een derailleur)
• trapfrequentie = 60 rpm  (de meeste vakantiefietsers hebben een trapfrequentie tussen de 60 – 80 rpm = omwentelingen per minuut)

De formules

• Afgelegde afstand na 1 omwenteling = voortandwiel / achtertandwiel * (wielomtrek / 1000)
• Snelheid per uur = (afgelegde afstand na 1 omwenteling * trapfrequentie * 60) / 1000

De berekening

• Afgelegde afstand na 1 omwenteling = 26 / 36 * (2280 / 1000) = 1,646 meter
• Snelheid per uur = (1,646 * 60 * 60) / 1000 = 5,93 kilometer per uur

Stel nu dat je lichter wilt fietsen, dan betekent dat dat de afgelegde afstand na 1 omwenteling kleiner moet worden. We kunnen dus stellen: lichter fietsen betekent minder ver fietsen na 1 trapomwenteling.

Maar wat kun je doen om daadwerkelijk lichter te kunnen fietsen (mits het in de praktijk mogelijk is):

1. je neemt een kleiner voortandwiel: 22 / 36 * (2280 / 1000) = 1,393 meter
2. je neemt een groter achtertandwiel: 26 / 42 * (2280 / 1000) = 1,411 meter
3. je neemt een smallere band = kleinere wielomtrek (35-622 bijv.): 26 / 36 * (2185 / 1000) = 1,578

Oplossing 1 en 2 zijn de meest voor de hand liggende oplossingen, aangezien veel vakantiefietsers het comfort van de 50mm band graag willen behouden en ook omdat die smallere band niet heel veel zoden aan de dijk zet. Alleen is dit niet altijd makkelijk te realiseren.

Zo is de 3×10 Shimano XT groep nu alleen nog te verkrijgen met 26 als kleinste voortandwiel, maar is het kleinste achtertandwiel wel weer 36. Shimano Deore biedt meer mogelijkheden, zoals 22 voor.

Hoe zit het met interne versnellingssystemen, zoals Rohloff, Pinion en Nexus?

Ook bij deze versnellingssystemen is het mogelijk om grotere of kleinere tandwielen te monteren, zodat je het bereik van je verzet ‘verschuift’ naar de lichtere of zwaardere kant.

De tabellen lezen

Ik snap dat het misschien wat moeilijk voor te stellen is en je hebt natuurlijk geen zin om voor elk verzet uit te rekenen wat je bereik en je minimale snelheid kan zijn. Dat hebben wij daarom voor je gedaan. 🙂

Zoals eerder gezegd, heeft een gemiddelde vakantiefietser tussen de 60 en 80 omwentelingen per minuut (rpm). Tijdens een zware beklimming, kun je de boel misschien nog ronddraaien met slechts 40 omwentelingen per minuut zonder om te vallen en als je goed getraind bent en lekker soepel trapt, haal je wel de 90 omwentelingen per minuut. Als vaste gegevens heb ik de wielomtrek van 50-622 (2280mm) aangehouden. Voor het bereik heb ik 40 omwentelingen per minuut genomen voor het lichtst mogelijke en 90 omwentelingen per minuut voor het zwaarst en snelst.

Hoe moet je de tabellen lezen?

• eerste rij (horizontaal): het eerste getal is tandwiel voor, gevolgd door de trapfrequentes (omwentelingen per minuut) 40 rpm, 60 rpm, 80 rpm en 90 rpm
• eerste kolom (verticaal): tandwiel achter
• rest van de kolommen: snelheidsbereik in kilometer per uur bij die bewuste trapfrequentie, in de laagste (eerste getal) en de hoogste versnelling (tweede getal).

Bijvoorbeeld (eerste tabel): met een 55T voortandwiel en 22T achtertandwiel ligt het snelheidsbereik bij een Rohloffnaaf bij een constante trapfrequentie van 40 tussen de 3,9 (in de laagste versnelling) en 20,3 kilometer per uur (in de hoogste versnelling). Bij een constante trapfrequentie van 90 ligt dat bij diezelfde tandwielcombinatie tussen de 8,7 en 45,7 kilometer per uur.
Aangenomen dat elke fietser tussen de 40 en 90 rpm kan fietsen, ligt het totale bereik bij een Rohloff naaf met een voortandwiel van 55 en een achtertandwiel van 22 dus tussen de 3,9 en 45,7 kilometer per uur.

De tabellen

Rohloff naaf 14 versnellingen met 55T voortandwiel (riem)

Rohloff naaf 14 versnellingen met 50T voortandwiel (riem)

Rohloff naaf 14 versnellingen met 46T voortandwiel (riem)

Rohloff naaf 14 versnellingen met 42T voortandwiel (ketting)

Rohloff naaf 14 versnellingen met 38T voortandwiel (ketting)

Rohloff naaf 14 versnellingen met 43T voortandwiel (ketting)

Pinion P1.12 met 32T voortandwiel

Pinion P1.12 met 39T voortandwiel

Shimano voor 22-30-40T en achter 11-36T

Shimano voor 22-30-40T en achter 11-34T

Shimano voor 26-36-48T en achter 11-36T

Samenvatting

Op de Nexus naven na, zijn in principe alle bovenstaande combinaties geschikt voor fietsvakanties in de bergen. De een is net ietsje lichter dan de ander en dat maakt het fietsen ‘makkelijker’ op die momenten dat je het nodig hebt.
Hopelijk hebben bovenstaande tabellen dat inzichtelijk gemaakt voor je en kun je met een gerust hart die bergen trotseren.